Anastassia Falierou (IFEA)

Yunan ve Türk tarihyazımlarındaki simetrik yaklaşım, bu Fonu oluşturan eserlerin başlıklarına yansımaktadır. Böylelikle Yunancada şu başlıklara rastlarız: “Η Καταστροφή της Μικράς Ασίας (Küçük Asya Felaketi)”, “Χρονικό μιας μεγάλης Τραγωδίας” (Büyük bir Trajedinin Tarihi), “Tα παρασκήνια του Μικρασιατικού Δράματος” (Mikra Asiatiki Felaketinin Perde Arkası), “η Ηττα’’ (Yenilgi), “Ο ιστορικός Διχασμός του 1922” (1922’nin Tarihsel Ayrımı), “Η Προδοσία” (İhanet), “Η Μικρασιατική Εκστρατεία” (Mikra Asiatik Seferi), “Η Τραγική Καταστροφή” (Trajik Felaket).

Yerasimos Derlemi‘nun Yunanca eserler bölümü yaklaşık 160 kitaptan oluşmaktadır. Bu bölüm yalnızca “Küçük Asya Felaketi”ni değil, daha geniş bir perspektifte, Yunan irredentizmi (yayılmacı milliyetçilik) (özellikle Makedonya, Pontus, Trakya bölgeleri ile Smyrna ve çevresi) bakış açısını yansıtan eserleri içermektedir.

Tematik sınıflandırma :

1. Kaynaklar

Kaynaklar üç kategoriye ayrılabilir :

Askeri Harekât Raporları

Küçük Asya’da gerçekleşen askeri harekâtlar ile ilgili çeşitli türden eserleri (kronikler, resmi veya kişisel yazışmalar, günlükler, anılar, diplomatik belgeler, savaş raporları vb.) içermektedir. Bu kaynaklar bize genellikle cephedeki askerlerin günlük yaşamları, düşünceleri ve ikilemleri hakkında bilgi vermektedir. Arşivlerde yer alan materyalin yanı sıra kartpostallar ve fotoğraflar da mevcuttur.

Savaşın Aktörleri

Savaşa bizzat dahil olan (General Danglis gibi) veya Helenizm davası ile doğrudan bağlantılı olan kişilerin özgeçmişlerinden (bkz. İzmir Metropoliti Chrisostomos veya Kidonies/Ayvalık Metropoliti Grigori) oluşmaktadır. Bu eserler arasında karşıt siyasi görüşlü bazı kişilerin özgeçmişleri de (örn. Venizelos, Kral Konstantin veya Dimitris Gounaris’e karşı) yer almaktadır. Bu eserlerin büyük bir kısmı kişisel, hatta çatışmanın kahramanlarının kendilerine ait arşivlerden oluşmaktadır.

Küçük Asya’daki Yunan topluluklarının (Rumlar) Yerel Tarihi ile İlgili Kaynaklar

Küçük Asya’nın bu bölgelerinde yaşamış ve büyümüş yazarlar tarafından yazılan eserlerden oluşan bu kaynaklar, bazı köyler ve Kordelio, Burnovas (Bornova), Sevdiköy, Buca veya Nimpheo (Nif) gibi bazı şehirlerin tarihini ele almaktadır. Bu kaynakların yapıları benzerdir ve içerikleri oldukça zengindir: incelenen bölgenin coğrafi konumu, demografisi, yönetimi, ekonomik faaliyetleri, kültürel ve sosyal yaşamı (sosyalleşme alanları, toplumsal kurumlar, gelenekler (düğün, festivaller, vb.) ve bölgenin önde gelenleri gibi konular içerir. Bu metinlere genellikle haritalar ve fotoğraflar eşlik eder.

2. İkincil kaynakça

İkincil kaynakça, monografiler ve kolektif ciltlerden (örn. Atina’daki Küçük Asya Araştırmaları Merkezi tarafından yayımlanan bir cilt) oluşmaktadır. Bu ciltler çoğunlukla şu konulara odaklanmaktadır: Ege sahillerinden Küçük Asya’nın içlerine doğru düzenlenen askeri operasyonların seyri, Türklerin geri çekilişi, savaşın yol açtığı sıkıntılar ve dehşet (sivil nüfusun katledilişi, işkenceler, hastalıklar, kıtlık, vs.), İzmir yangını ve Cumhuriyet Döneminde Küçük Asya’da Helenizm. Bu eserlerin özgünlüğü ve sınırları nedir? Aslına bakılırsa bu eserler Venizelos destekçileri ve karşıtları arasındaki ayrım çerçevesinde farklı politik bakış açılarını temsil etmektedir. Ayrıca bunların çoğunlukla daha önceden yayımlanmamış belgeler olduklarının da altını çizmek gerekir.

İkincil kaynakçada, Yunanistan’ın siyasi ve sosyal tarihi veya Küçük Asya (Yunan) ulusal bankası üzerine çalışmalar da bulunmaktadır.

Kronolojik sınıflandırma

Derlem kapsamında yer alan Yunanca eserleri on yıllık periyotlar halinde sınıflandıracak olursak, iyi tedarik edilen ve kaynaklara referans veren 1919-1929 yıllarının öneminden etkilenebiliriz. 1940-1959 yılları arasında yayımlanan eser sayısı azdır. 1960-1989 yıllarında çok sayıdaki üretim, daha çok ikincil kaynakçaya atıfta bulunmaktadır.

On yıllık periyotlarda kitap sayısı:

• 1919-1929 : 43
• 1930-1939 : 25
• 1940-1949 : 7
• 1950-1959 :10
• 1960-1969 : 25
• 1970-1979 : 38
• 1980-1989 : 10

Yazarların profili:

Yazarların çoğu genellikle askerlerden oluşmakta olup, aralarında bazen yüksek rütbeliler de bulunmaktadır. Askerlerin yanı sıra gazeteciler, özellikle de savaş muhabirleri ve edebiyatçılar (tarihçiler, profesörler, öğretmenler, yazarlar) bulunmaktadır. Bunların dışında diplomatlar ve son olarak bazı serbest meslek üyeleri (doktorlar, avukatlar) ve din adamları da yer almaktadır.

Neden yazı?

Yazarları yazmaya zorlayan birçok sebep vardır. Ancak, bunlardan bazıları tekrarlanan sebeplerdir. Yunan-Türk Savaşı (1919-1922) dönemi eserlerinin yazarları iki gruba ayrılabilir: tanıklar ve diğerleri.

Bu gruplardan ilkinin motivasyonu, gördüklerini ve yaşadıklarını anlatmaktır. Bu kategorideki eserler genellikle duygusal, hatta acıklı bir dilde yazılır. Ahlaki bir içeriğe sahiptirler: tanıklar gelecek nesillere kendi deneyimlerini ve hafızalarını iletmek istemektedirler. “Tarih kendini tekrar eder” şeklinde bir vurgu yapmaktadırlar: yalnızca iyi bir tarih bilgisi, geçmişteki hataları tekrarlamalarını engelleyebilir.

Tanık olmayan yazarlara gelince, bu yazarlar konunun tamamen tarihsel boyutuyla ilgilenmektedirler. 1919-1922 yıllarını, 20. yüzyıl boyunca Yunan-Türk ilişkilerinin yönünü belirleyen önemli bir tarihi an olarak görmektedirler.

Yazarların görüşü ne olursa olsun, Küçük Asya’daki Yunan yenilgisinin aşağıdaki nedenlerden kaynaklandığını kabul ederler:

• Tükenme ve genel olarak Yunan ordusunun karşılaştığı tedarik sorunları.
• Türk ordusunun silahlanma, organizasyon ve lojistik alanındaki üstünlüğü.
• Yunanlardaki iç ayrılıklar
• Halkın kendi kaderini tayin etme kararına rağmen, Müttefiklerin Yunanların hak taleplerini desteklemeyen politikası.