Elif Keser-Kayaalp, Yrd. Doç. Dr.
Artuklu üniversitesi, Mardin, Türkiye 

Mardin ve özellikle Mardin’in doğusunda bulunan ve Cizre’ye kadar uzanan Tur Abdin bölgesi Geç Antik Çağ’dan beri Süryanilerle özdeşleştirilen bir bölgedir. 20. Yüzyılın başına kadar bölgedeki Süryani nüfus dikkate değer büyüklükteydi ancak yoğun göçler sonucunda bugün bölgede yaklaşık 450 Süryani aile yaşamaktadır. Bu az nüfusun aksine bölgede hala kayda değer bir yapı mirası vardır. Tur Abdin’de yaklaşık yetmişe yakın manastır yapısını kalıntılardan ve antik kaynaklardan biliyoruz. Şu anda bunlardan yedi tanesi aktiftir. Aynı şekilde altmışa yakın köyde yıkılmış, ayakta duran ya da kayadan oyma yaklaşık iki yüz kilise bulunmaktadır. Bu yapıların bir kısmı Geç Antik dönemde, diğer bir kısmı İslam’ın ilk iki yüzyılında ya inşa edilmiş ya da yeniden yapılmıştır. 12. yüzyıl ve 19. yüzyılın ikinci yarısı da yoğun inşa ve onarım faaliyetlerine tanık olmuştur. 20. yüzyılın başına kadar kiliselerin çoğu aktif durumdaydı ancak Gertrude Bell’in fotoğraflarından gördüğümüz gibi önemli bir kısmı da harabe durumuna gelmişti. Kullanımda olan kiliseler doğal olarak çok sayıda onarımdan geçmişti. 2000’li yıllara gelindiğinde onarım çalışmalarında dikkat çekici bir artma olmuştur. Özellikle son beş yılda yaklaşık elli yapıda iyileştirme çabasına gidilmiş, çok sayıda kilise ve manastıra çan kuleleri ve yeni binalar eklenmiştir.

Bu sunuşun amacı bu müdahalelerin doğruluğunu ya da yanlışlığını tartışmak değildir. Burada bu mirasa Laurajane Smith’in ortaya koyduğu teorik çerçeveden bakılacak, bu yapılar günümüzle ilişki kurabilmek ve onu anlamak için yollar yaratan hatırlama edimiyle ilgili bir sosyo-kültürel sürecin birer parçaları olarak ele alınacaktır. Süryani Kültürel mirasında son on yılda görülen değişim ve dönüşümün nedenleri ve aktörleri araştırılarak, bu mirasın değişik gruplar tarafından algısına yönelik saptamalarda bulunulacaktır. 2001 yılında UNESCO Dünya Kültür Mirası listesine aday gösterilen, fakat sonra adaylıktan çekilen Mardin’in çok-kültürlülük ve çok-dillilik gibi maddi olmayan kültür varlıklarına vurgu yapılarak pazarlanan yeni imajında Süryani kültürel mirasının yeri tartışılacaktır.